معلولان یا همان توان‌خواهان همان قشر از جامعه هستند که فارغ از نگاه سنگین برخی از افراد به آن‌ها و محکوم شدن به ناتوانی، باید برای زندگی در شهر آسوده باشند و خود را در رفت و آمد معلول ندانند. براساس اطلاعات سازمان بهداشت جهانی (WHO)، ده درصد از جمعیت در کشورهای پیشرفته و ۱۲٪ از جمعیت در کشورهای در حال توسعه افراد معلول هستند. مشکلاتی که در زندگی روزمره با آن‌ها روبرو هستند، نه تنها افراد معلول بلکه خانواده‌ی آن‌ها را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد. بنابراین گفته می‌شود که نیمی از جمعیت ما زندگی سختی دارند. بد نیست بدانیم دسترسی به امکانات و خدمات شهری برای معلولین کار ساده‌ای نیست. اما فرد سالم در مکانی بدون دسترسی معلول خواهد شد. (شرر ۲۰۰۱). دسترسی می‌تواند از طریق تداوم فعالیت‌های روزمره بهم پیوسته و بدون هیچ گونه وقفه‌ای فراهم شود. وقتی ارتباط بین فعالیت‌ها قطع می‌شود، نمی‌توانیم در مورد قابلیت دسترسی صحبت کنیم. دسترسی نه تنها با تامین فعالیت‌های روزمره و نیازهای جسمی بدون هیچ گونه وقفه‌ای نقش دارد بلکه در زندگی به عنوان افراد مستقل در جامعه نیز نقش مهمی دارد. بنابراین برای دست‌یابی به زندگی روزمره بدون وقفه و مستقل در شهرها، باید دسترسی شهری خود را دوباره طراحی کنیم. در کشور ما، افراد معلول برای دسترسی به داخل و خارج از خانه مشکل دارند و همچنین با وجود مقررات و قوانین موجود مجبورند با مشکلات اساسی روبرو شوند تا روند معمولی زندگی را طی کنند. با این حال افراد معلول حق دارند از کلیه مزایای اجتماعی و فرهنگی به طور مستقل همانند افراد دیگر برخوردار شوند. تحقق این عمل ممکن است در صورتی باشد که برای دست‌یابی به نیازهای دسترسی افراد معلول، ساختمان‌ها، سیستم‌های حمل و نقل و زندگی شهری خود را دوباره طراحی کنیم. در سراسر جهان و همچنین در کشور ما، با قوانین مختلف و استانداردهای طراحی سعی شده است تا با ایستگاه‌های خدمات خود زمینه را برای دسترسی به سیستم‌های حمل و نقل عمومی برابر کنند. با این وجود علیرغم اطمینان از قوانین، مقررات و استانداردهای مربوط به قابلیت دسترسی، عدم تنظیم مقررات و اعمال قانون و همچنین دانش کافی کاربر، شهرهای ما را از دسترس معلولان خارج می‌کند. بنابراین ما باید به جای وضع قوانین و امید به بهبود، آگاهی جامعه خود را درباره زندگی و سیستم های حمل و نقل در دسترس شهر افزایش دهیم.
اقدامات انجام شده در ایران
شرکت واحد اتوبوسرانی تهران و حومه به منظور مناسب‌سازی دسترسی ایستگاه‌ها، پایانه‌ها و تخصیص تعدادی از صندلی اتوبوس‌ها به معلولان، اقدامات بسیاری را در سال گذشته به ثمر رسانده است. البته با وجود اقدامات انجام گرفته هنوز فاصله زیادی تا نقطه مطلوب مناسب‌سازی وجود دارد اما مدیریت شهری تمام تلاش خود را برای تحقق شعار «تهران، شهری برای همه» به کار بسته است.
یکی از این اقدامات مهم شرکت واحد اتوبوسرانی تهران و حومه، اعلام هوشمند نام ایستگاه‌ها داخل اتوبوس‌های تندرو است. تاکنون هزار و ۲۰۰ دستگاه اتوبوس دوکابین، مجهز به سیستم اعلام هوشمند نام ایستگاه‌ها شده‌اند. از اقدامات دیگر شرکت واحد اتوبوسرانی تهران و حومه می‌توان به صدور کارت بلیت رایگان ویژه استفاده جانبازان و معلولان در خطوط اتوبوسرانی شهر تهران و همچنین راه اندازی قابلیت اعلام صوتی در نرم افزار حمل و نقل عمومی تهران برای افراد نابینا در سال گذشته اشاره کرد. شهروندان و نابینایان با ورود به نرم افزار حمل و نقل عمومی تهران، می‌توانند از اطلاعات خط و زمان ورود اتوبوس آن خط به ایستگاه از طریق شنیداری مطلع شوند. این نرم افزار مطابق با استانداردها و رهنمون‌های بین المللی برای این گروه از شهروندان شبیه سازی شده است. در پایتخت علاوه بر نصب ست‌های ورزشی، مجموعه بازی اختصاصی کودکان، نیمکت، نوار زرد، آبخوری، روشویی، سطل زباله؛ پیاده روهای نواحی سه گانه مناسب سازی و اختلاف سطح معابر نیز حذف شد. همچنین در راستای تسهیل در تردد افراد کم توان، معلول و نابینایان در بخش ترافیکی اقداماتی از قبیل خط کشی پارکینگ مقابل بوستان‌ها، نصب پل پیاده همسطح عابر پیاده در برخی از تقاطع‌ها، تابلو محل پارک ویژه معلولین، همسطح سازی و اجرای کفپوش سکه‌ای در ۲۵ محل از تقاطع‌ها و ایستگاه‌های اتوبوس‌های تندرو، حذف موانع فیزیکی در ۴۵ محل از گذرگاه عابر پیاده نیز صورت پذیرفت.
وضعیت مترو برای تردد معلولین
در حال حاضر ۱۲۱ ایستگاه مترو در پایتخت وجود دارد که در تسهیل ترافیک شهر تهران بسیار تاثیرگذار است، طبق آمار در خط یک متروی تهران ۵۰ آسانسور و ۱۶۶ پله برقی وجود دارد که می‌توان گفت تقریبا نیاز افراد را رفع می‌کند. در خط دو متروی تهران نیز ۴۶ آسانسور و ۱۲۴ پله برقی وجود دارد. در خط سه متروی تهران هیچ آسانسوری وجود ندارد و تنها ۲۴۰ عدد پله برقی برای رفت و آمد تهیه شده است. خط چهار مترو ۱ آسانسور و ۲۰۹ پله برقی دارد. همچنین در خط پنج؛ ۵۴ آسانسور و ۲۹ پله برقی وجود دارد که نسبت به تعداد ایستگاه‌ها وضعیت مناسب‌‌تری دارد. خط هفت تازه تاسیس شده و هم اکنون دارای ۵۴ پله برقی است و فعلا هیچ آسانسوری برای ایستگاه‌های بهره‌برداری شده تعبیه نشده است. به گفته‌ی مدیر عامل شرکت بهره‌برداری متروی تهران و حومه مناسب سازی تمام ایستگاه در دستور کار قرار دارد و مسئولان مرتبط در تلاش هستند تا دسترسی افراد معلول به ایستگاه‌های خطوط مترو راحت‌تر شود. شرکت بهره‌برداری متروی تهران اقداماتی را نیز برای معلولین و نابینایان انجام داده که باعث رضایت این قشر از جامعه شده است که یکی از این فعالیت‌ها، اجرای مسیر برجسته ویژه تردد نابینایان در بعضی از ایستگاه‌های مترو با اولویت نزدیک بودن به مراکز مرتبط با امور نابینایان است. برای کمک و تسهیل در استفاده سالمندان و جانبازان از خدمات مترو، در هر واگن قطار چهار صندلی و جمعا در هر قطار حداقل ۲۸ صندلی با نصب برچسب‌های مخصوص به سالمندان و معلولین اختصاص داده شده است. یک گیت با عرض مناسب جهت استفاده معلولین با ویلچر در تمامی ایستگاه‌ها وجود دارد تا افراد با ویلچر راحت‌تر بتوانند عبور کنند. البته رمپ در تمامی اختلاف سطح‌های داخل ایستگاه‌ها و دسترسی‌های ورودی به آسانسورها نیز وجود دارد. ضمنا در هنگام راه‌اندازی و افتتاح ایستگاه‌های مترو نصب و راه‌اندازی پله برقی با شرکت راه‌آهن شهری تهران و حومه(مترو) است.
در حال حاضر آسانسور از ورودی ایستگاه تا سکوی مسافری در ایستگاه‌های خط یک: کهریزک، حرم مطهر امام (ره)، شاهد- باقرشهر، شهرری، جوانمرد قصاب، علی آباد، شهید بخارایی، پایانه جنوب، شوش، میدان محمدیه، خیام، سعدی، شهدای هفتم تیر، شهید مفتح، شهید بهشتی، میرداماد، دکتر شریعتی و قلهک، در خط دو ایستگاه های طرشت، دانشگاه شریف، شادمان، میدان حر، امام خمینی (ره)، امام حسین، شهید مدنی، جانبازان، سرسبز، دانشگاه علم و صنعت، شهید باقری، تهرانپارس و در خط ۵ ایستگاه های تهران (صادقیه)، ارم سبز، ورزشگاه آزادی، چیتگر، ایران خودرو، وردآورد، گرمدره، اتمسفر، کرج، محمد شهر، گلشهر و در خط هفت ایستگاه بسیج به منظور استفاده افراد دارای معلولیت نصب شده و به جز نصب آسانسور در تعدادی از ایستگاه‌ها، اقدامات فراوان دیگری برای تسهیل عبور و مرور معلولان در خطوط هفتگانه مترو اجرا شده است.
یکی از این اقدامات مناسب سازی فراهم شدن امکان رفت و آمد با صندلی چرخدار در تمامی گیت‌های آسانسوری ایستگاه‌های خط ۲ مترو است. پیش از این اقدام، اندازه تمامی ورودی های آسانسور برای عبور صندلی چرخدار استاندارد و مناسب سازی شده نبود. همچنین آسانسورهای چهارگانه در ایستگاه‌های کرج و گلشهر در خط ۵ مترو نصب شد. سال گذشته، رمپ ویژه معلولان در محوطه ایستگاه شوش جنب ورودی غربی در خط یک، ورودی شماره ۲ غربی ایستگاه فدک در خط ۲ مترو و در ایستگاه آزادگان واقع در خط ۳ مترو نصب شد و ورودی جنوبی ایستگاه تهرانپارس واقع در خط ۲ مترو نیز هم سطح شده است. همچنین اقدامات مناسب سازی در ایستگاه‌های خط ۴ شامل کف سازی اجرای مسیر ویژه نابینایان در ورودی شماره یک ایستگاه شهرک اکباتان در خط ۴، هم‌تراز کردن رمپ خیابان با ورودی شمالی و اتصال شیب ویژه از خیابان به شیب مترو ورودی جنوبی ایستگاه بیمه و ایجاد مسیر ویژه نابینایان و ایجاد شیب ویژه معلولان در ورودی ایستگاه دولت آباد، اجرای مسیر ویژه نابینایان در ورودی ایستگاه های بعثت، میدان جهاد، میدان حضرت ولیعصر (عج)، فرهنگسرا، جانبازان، فدک، شهرری، جوادیه نیز انجام شده و تا پایان سال بیش از نیمی از ایستگاه های خطوط یک، دو، سه و چهار مترو به مسیر ویژه نابینایان مجهز خواهد شد. در خط ۷ مترو نیز شیب ویژه معلولان در ایستگاه‌های میدان صنعت، دانشگاه تربیت مدرس، رودکی، میدان محمدیه و بسیج نصب و آسانسور ایستگاه میدان محمدیه و بسیج نیز نصب شده است.
برنامه ریزی و قرارداد برای اجرای مسیر ویژه معلولین از ورودی ایستگاه تا روی سکو برای ۲۰ ایستگاه انجام شده و قرارداد ۲۰ ایستگاه دیگر نیز در حال بررسی است.
در سال گذشته قرار شد که هر ایستگاه متروی جدیدی هنگام بهره‌برداری به منظور رعایت حال معلولان و افراد کم توان مجهز به پله برقی و آسانسور باشد. از همین رو تمامی ایستگاه‌های جدید با پله برقی و آسانسور به بهره برداری می‌رسند و در صورت تکمیل نشدن آسانسور، شرکت راه‌آهن شهری تهران و حومه (مترو) متعهد شده که ظرف مدت سه ماه پس از بهره برداری نسبت به راه اندازی آسانسور در این ایستگاه‌ها اقدام کند.
وی در پایان افزود: اطلاعات ایستگاه هایی که مناسب سازی در آن‌ها انجام شده بر روی نقشه‌ی خطوط هفتگانه مترو ایجاد شده و از سایت شرکت بهره‌برداری مترو تهران و حومه به آدرس https://metro.tehran.ir قابل دسترس است.
(بدون امتیاز)
