مترو یک سیستم زیرزمینی یا لوله‌ای است، که برای جابجایی تعداد زیادی مسافر در مناطق شهری و حومه‌ای استفاده می‌شود. مترو معمولاً در خیابان‌های شهر برای سهولت در حمل و نقل ساخته می‌شود اما ممکن است به عنوان یک میان‌بر هم در نظر گرفته شود. مترو بسته به منطقه‌ای که در آن قرار دارد از زیر یا روی زمین می‌گذرد. با رشد ترافیک در مناطق شهری، شهرهای بیشتری متوجه شده‌اند که به جای وسایل نقلیه شخصی، اولویت سرمایه‌گذاری باید شامل حمل و نقل عمومی مانند قطارهای مترو، سیستم‌های حمل و نقل سریع اتوبوس (BRT) یا اتوبوس‌ها باشد. به بیان ساده‌تر گزینه‌های حمل و نقل عمومی از نظر حمل و نقل و جابجایی افراد از وسایل نقلیه شخصی کارآمدتر هستند. بخش زیادی از مترو در زیر زمین قرار دارد که باعث کاهش ترافیک و تسهیل در حمل و نقل مردم در کلان شهرها می‌شود. یکی از شاخصه‌های اصلی هر کلان‌شهری داشتن چنین وسایل نقلیه پر سرعت است که البته باید با رشد روز افزون قدرت آن‌ها بیشتر شود.
شهرهای دارای مترو کدامند؟
متروی تهران اولین شبکه حمل و نقل مترو در ایران است که در سال ۱۳۷۷رسما در تهران فعالیتش را آغاز کرده است. بعد از تهران شهرهای مشهد، شیراز، تبریز و اصفهان هم به سیستم حمل و نقل مترو مجهز شدند. در حال حاضر در ایران پنج کلانشهر دارای سیستم حمل و نقل مترو است و بر اساس پیش‌بینی مسئولین ۴ شهر دیگر هم در آینده‌ای نزدیک قرار است به این لیست اضافه شود. با این حساب تعداد شهرهای دارای مترو قرار است به عدد ۹ برسد. طبق پیش‌بینی‌ها شهرهای کرج، اهواز، قم و کرمانشاه ۴ شهری هستند که در آینده‌ای نزدیک به جمع شهرهای دارای شبکه مترو در ایران می‌پیوندند.
- مترو تهران
در ابتدا خط ۵ مترو که بین تهران و کرج حرکت می‌کرد، راه اندازی شد. مترو تهران در حال حاضر دارای ۵ خط اصلی و درون شهری است که با ارقام ۱-۲-۳-۴-۷ مشخص می‌شوند و یک خط دیگر (خط ۵) به صورت برون شهری و بین تهران و کرج و فرودگاه امام خمینی فعالیت می‌کند. متروی تهران دارای بیش از ۱۰۰۰ واگن فعال است که روزانه به طور متوسط بیش از ۳ میلیون مسافر را جابجا می‌کنند. همین موضوع باعث شده تا مترو تهران در بین ۱۰ شبکه مترو پرتردد در جهان قرار بگیرد. تعداد واگن‌های موجود و فعال مترو تهران ۱۴۳۸ واگن هستند که سالانه ۷۳۰ میلیون مسافر را جابجا می‌کنند. پیش‌بینی می‌شود تا سال ۱۴۰۲ تعداد واگن‌های مورد نیاز مترو تهران ۱۰۵۰ عدد باشد و تعداد سفرهای شبکه مترو تهران را سالانه ۵۱۳ میلیون اضافه کند.
- مترو مشهد
مجموعه قطار شهری در کلانشهر مشهد، متروی مشهد گفته می‌شود. شبکه‌ی مترو مشهد دومین مترو در ایران بود که به بهره‌برداری رسید. فاز اول خط شماره ۱ مترو مشهد در سال ۱۳۹۸ به طور رسمی و با طول ۱۹ کیلومتر کار خود را شروع کرد. خط ۱ مترو از ایستگاه وکیل آباد تا ایستگاه غدیر (فرودگاه) و بالعکس به جابجایی مسافران می‌پردازد. این مترو ۱۰۰ واگن فعال دارد. البته طبق پیش‌بینی‌ها مشهد نیازمند حداقل ۴ خط مترو است که امید است در آینده مورد بهره‌برداری قرار گیرند.
- مترو شیراز
مترو شیراز سومین سیستم حمل و نقل مترو در ایران بود که به طور رسمی در سال ۱۳۹۳ افتتاح شد. گفته می‌شود شیراز بزرگ‌ترین خطوط مترو در ایران را بعد از تهران به خود اختصاص داده‌است. شبکه مترو شیراز دارای ۶۵ واگن فعال است.
- مترو تبریز
مترو تبریز هم یکی دیگر از شبکه‌های حمل و نقل مترو در ایران است که هم اکنون در سطح شهر تبریز فعالیت می‌کند. پروژه ساخت مترو تبریز از سال ۱۳۸۰ شروع شد و در سال ۱۳۹۴ بخش‌هایی از آن افتتاح شد. در حال حاضر دو فاز از خط ۱ مترو تبریز افتتاح شده که از مترو ایل‌گلی تا ایستگاه میدان ساعت را پوشش می‌دهد. شبکه‌ی متروی تبریز دارای ۶۰ واگن فعال است.
- مترو اصفهان
کار ساخت پروژه مترو اصفهان از سال ۱۳۸۰ شروع شد اما روند ساخت آن به کندی پیش رفت و همین موضوع افتتاح مترو اصفهان را سال‌ها به تعویق انداخت. پایان این پروژه در ۱۴ مهر ۱۳۹۴ صورت گرفت و بعد از آن مترو اصفهان به طور رسمی افتتاح شد. برای شبکه حمل و نقل مترو اصفهان ۳ خط در نظر گرفته شده‌است که خط ۱ در راستا شمال به جنوب، خط ۲ در راستای شمال شرقی به غرب و خط ۳ از جنوب به غرب شهر اصفهان تردد خواهند کرد.
خطوط و ایستگاه‌های در حال بهره‌برداری:
خطوط در دست بهره‌برداری در تهران در حال حاضر ۲۰۵ کیلومتر، در مشهد ۳۴ کیلومتر، در شیراز ۲۵.۵ کیلومتر، در اصفهان ۲۰۲ کیلومتر و در تبریز ۱۰۵ کیلومتر است. در مورد تعداد ایستگاه‌های در حال بهره‌برداری هم به ترتیب در تهران ۱۰۹ ایستگاه، در مشهد ۳۳ ایستگاه، در شیراز ۲۰ ایستگاه، در اصفهان ۲۰ ایستگاه و در تبریز ۱۱ ایستگاه در حال فعالیت هستند.
بر اساس گزارشات منتشر شده پیش‌بینی می‌شود تا سال ۱۴۰۲ خطوط قابل اضافه به این شهرها به ترتیب: شهر تهران ۱۰۶ کیلومتر، مشهد ۳۳ کیلومتر، شیراز ۱۵ کیلومتر، اصفهان ۲۴ کیلومتر، تبریز ۲۹ کیلومتر، کرج ۲۷ کیلومتر، اهواز ۲۲.۷ کیلومتر، قم ۱۹.۶ کیلومتر، کرمانشاه ۱۳ کیلومتر و مجموع خطوط قابل اضافه به شبکه مترو در ایران ۲۹۸.۳ کیلومتر خواهد بود.
رتبه‌بندی از نظر جابجایی مسافر
از لحاظ تعداد جابجایی مسافر شبکه‌ی مترو تهران با جابجایی ۷۳۰ میلیون مسافر در رتبه اول قرار می‌گیرد. پس از آن مترو مشهد با جابجایی ۴۷ میلیون مسافر، مترو شیراز با جابجایی ۱۸ میلیون مسافر، مترو اصفهان با جابجایی ۱۸ میلیون مسافر و متروی تبریز هم با جابجایی ۱۱ میلیون مسافر در رده‌های بعدی رتبه‌بندی از نظر جابجایی مسافر قرار می‌گیرند. می‌دانیم که در شهرهای بزرگ‌تر در نتیجه‌ی جمعیت بیشتر، ترافیک هم بیشتر است که باعث می‌شود استفاده مردم از شبکه مترو بیشتر شود.
(بدون امتیاز)
